Deze tekening met de titel ‘Girl with two mothers’ (2000) zag ik afgelopen zomer in Paula Rego’s museum in Cascais in Portugal. Haar werken zijn als verhalen die rechtstreeks in je onbewuste binnenkomen, je schaduw wakker kussen en je laten afvragen waar kijk ik nou eigenlijk echt naar?
Complexe relatie
In deze qua opzet eenvoudige scène laat Paula Rego de complexe relatie tussen moeder en dochter zien. Alles lijkt op de voorgrond, tussen het meisje en de vrouw op schoot, te gebeuren. Voor- en achtergrond zijn niet met elkaar verbonden. Ondanks dat de houdingen verstild zijn, is er geen rustpunt in het beeld. Als ik met mijn systemische blik de natuurlijke ordening zoek, kan ik hem niet vinden. Steeds weer klopt het plaatje niet. Dat gebrek aan een rustpunt neem ik ook waar in een vrouwenlijn waar moeders en dochters niet op hun eigen plek staan.
Twee moeders
De titel ‘Girl with two mothers’ geeft ook aan dat er iets aan de hand is in de ordening. Als er twee moeders zijn (en dan gaat het hier niet over twee moeders als ouderpaar) dan is dat omdat één, de biologische moeder, niet aanwezig is of kan zijn en een andere vrouw de zorg voor het kind overneemt. In Paula’s leven was dit ook het geval. Toen zij één jaar oud was verlieten haar ouders Portugal voor het werk van haar vader en lieten haar over aan de zorg van haar oma, de moeder van haar moeder.
Geen bedding in de relatie
Het effect van fysieke dan wel emotionele afwezigheid van een moeder op de ordening en dus op geven en nemen tussen moeder en dochter, is groot. Als dochters ten opzichte van hun moeder niet op de kindplek hebben kunnen staan, hebben ze geen bedding in de relatie met haar hebben kunnen vinden. Ik kan het horen in de verwijten, minachting of het negeren van de moeder. Als de dochter zegt dat ze haar moeder zielig vindt of zegt dat haar niets te verwijten valt, wuift ze als het ware haar eigen gemis weg en stapt zo innerlijk uit de vrouwenlijn en stelt zich onbewust naast of boven haar moeder.
Het meisje als de grote
In de tekening van Paula Rego is het meisje als de grote uitgebeeld. De intensiteit van haar blik is serieus en volwassen. De oudere vrouw op haar schoot kijkt omhoog, waardoor het meisje nog groter wordt. De blik tussen hen is zo vast dat er voor niemand anders ruimte lijkt. Ook de armen die elkaar stevig vasthouden, sluiten ieder ander buiten. De hand van de vrouw op de schouder van het meisje lijkt een gebaar van geruststelling. De ogen van het meisje lijken die van de oudere vrouw te zoeken? Moet het meisje soms gerustgesteld worden? Misschien is er dan toch iets van een geven en nemen vanuit een natuurlijk ordening.
Onze eigen ervaringen
Mijn ogen zien misschien wel iets heel anders dan de jouwe. Hoe wij kijken en wat wij zien, wordt in grote mate bepaald door onze innerlijke wereld en in dit geval onze eigen ervaringen, die van onze moeder en haar moeder en nog verder terug. Ik zie het grote vrouwenmeisje op de voorgrond als één blok met de vrouw op haar schoot, maar mijn aandacht wordt daarna meteen getrokken naar de vrouw op de achtergrond, die voorover ligt op de stoel. In zichzelf gekeerd door verdriet? Afgewend door schaamte? De leegte die ik bij het kijken voel, ken ik zelf ook. Het gaat over aanwezig maar niet beschikbaar, iets dat ik als kind in periodes ervaren heb bij mijn eigen moeder. Iets dat ik ook in mijzelf tegenkom.
Volgepropt met gemis
Als ik nog iets meer afstand neem en een paar stappen naar achteren doe, herken ik ook hoe vaak de relatie tussen oma en kleindochter nauwer is dan de relatie tussen moeder en dochter. Of hoe groot dochters zich ten opzichte van hun moeder kunnen voelen met vaak een groot gemis van kunnen leunen op haar. Zelfs hoe dochters volgepropt kunnen worden met het gemis van hun moeder, of zichzelf groot maken vanuit het tekort in de vrouwenlijn.
Waarachtig
Of Paula Rego dit ook allemaal zo heeft bedoeld weet ik niet, maar ik geniet van de ruimte die dit werk biedt om de relatie tussen moeder en dochter in opeenvolgende generaties te onderzoeken en daarbij stil te staan bij mijzelf en mijn eigen geschiedenis. En dát onderzoek is wel een intentie van Paula Rego. Ze wilde kunst maken die waarachtig is.
Zelfonderzoek
Kijk nu nog een keer naar de tekening. Waar gaan jouw ogen dan als eerste naar toe? Wat zie jij? Wat herken je daarin van de relatie met je moeder of misschien wel met je dochter? Hoe is de ordening in jouw vrouwenlijn?
Dagworkshop Moeder Dochter relatie
Wil je de relatie tussen moeder en dochter en jouw plek in de vrouwenlijn verder onderzoeken? Ervaar je strubbelingen in de relatie met je moeder? Of kom je uitdagingen tegen in de relatie met je dochter? Op zaterdag 29 oktober a.s. geef ik een dagworkshops Moeder Dochter relatie.
https://centenocoaching.nl/workshops/workshop-moeder-dochterrelatie/